WC25 - 15 • Hắc diện thạch¶
Nếu có ai đó nhờ mình gợi ý một ứng dụng để ghi chú, quản lý công việc hay xây dựng hệ thống kiến thức cá nhân, mình sẽ không ngần ngại giới thiệu Obsidian. Với mình, đây không chỉ là một app ghi chú. Nó là nơi mình tổ chức cuộc sống, lưu giữ ký ức, quản lý dự án, theo dõi những điều đang học, và đôi khi là nơi để tâm mình được “dọn dẹp”. Mình là kiểu người dùng trí óc khá nhiều; vì vậy, việc chuyển mọi thứ từ đầu óc hoặc môi trường xung quanh ra thành văn bản là điều gần như bản năng. Nếu không viết xuống, mình cảm giác như tâm trí luôn bị treo lơ lửng.
Thời là sinh viên, vì được trường cấp cho tài khoản MS edu nên ứng dụng ghi chú đầu tiên mình một cách nghiêm túc là OneNote. Mình nói “đầu tiên” ở đây theo nghĩa: lần đầu mình ý thức rằng các ghi chú cần được quản lý đàng hoàng, cần có một nơi tử tế để cất giữ thay vì tản mát khắp nơi. Chứ trước đó thì mình chủ yếu ghi chú trên giấy nhớ (mấy tờ vàng vàng vuông vuông á) rồi vứt lung tung, hoặc ghi trên MS Word, Notepad (mấy ứng dụng mặc định trên máy tính) rồi cũng vứt đâu đó. Không hệ thống, không liên kết — và đương nhiên là không bao giờ tìm lại được. Xài OneNote một thời gian thì mình nhận ra một số vấn đề: nếu sau này ra trường thì tài khoản MS edu bị hết hiệu lực nè, rồi thỉnh thoảng kết nối mạng ở trường bị chập chờn, đồng bộ dữ liệu bị lỗi hoặc không ghi thêm được do không có mạng, thế là mình chậm rãi tạm biệt OneNote, dù ban đầu cũng khá gắn bó.
Rồi tới thời COVID - cái thời mà ai cũng trở thành “chúa tể thời gian” chỉ vì... có quá nhiều thời gian ở nhà. Lúc đó mình bắt đầu mày mò các ứng dụng ghi chú khác và tìm thấy Notion. Đây là lúc Notion bắt đầu nổi lên và trở thành hiện tượng trong cộng đồng productivity. Mình vừa vọc vạch, vừa chia sẻ những bài viết trên nhóm Notion Việt Nam. Nhờ vậy mà có vài “thành tựu” nho nhỏ: Notion-100 (100 template Notion trong 100 ngày), University Hub v1, 2, 3 (template có thể coi là toàn diện để quản lí việc học lúc bấy giờ), và trên hết là mình được tham gia vào một cộng đồng nhỏ nhưng rất nhiệt huyết gồm nhiều người cùng học rất tích cực. Tuy nhiên, sau một thời gian, mình lại gặp những vấn đề giống hệt OneNote: phụ thuộc mạng, phụ thuộc máy chủ, tốc độ lúc nhanh lúc chậm. Cảm giác không làm chủ được dữ liệu khiến mình luôn bất an.
Và vào cuối tháng 2/2023, một người bạn tên Q đã rủ mình thành lập một nhóm khác để tìm hiểu về một ứng 'ngách' hơn, 'nerd' hơn về ghi chú là Obsidian Với triết lí local-first: dữ liệu của bạn thuộc về bạn. Không phải cloud, không phụ thuộc mạng, không lo mất tài khoản - tất cả nằm gọn trong máy tính của bạn... Nhưng cái thực sự làm mình gắn bó với Obsidian chính là khả năng liên kết các ghi chú một cách dễ dàng, chỉ cần gõ [[ là có thể kết nối hai ý tưởng lại với nhau, hoặc khi kết hợp với plugin như Various Complements, mọi thứ còn trực quan hơn.
Hơn 2 năm sử dụng với gần 4000 ghi chú được liên kết với nhau
Từ những nền tảng đó, mình bắt đầu tìm hiểu sâu hơn về quản lý kiến thức cá nhân (PKM – Personal Knowledge Management) và mở rộng ra cả việc quản lý cuộc sống nói chung.
Lúc ban đầu, cộng đồng não hai hoạt động cực kỳ nhộn nhịp. Rất nhiều người mê Obsidian và mê câu chuyện xây dựng “bộ não thứ hai”, nên không khí trao đổi vô cùng sôi nổi. Người chia sẻ, người đặt câu hỏi, người nghiên cứu, người thử nghiệm. Mình cũng học theo tinh thần Learn In Public – học ở công cộng: học tới đâu chia sẻ tới đó, sai thì sửa, biết thì truyền lại, không cần hoàn hảo. Rồi cũng đến lúc cộng đồng bão hòa. Bài viết ít dần, chỉ còn lại một số bạn mới vào hỏi những câu quen thuộc. Còn mình thì vẫn dùng Obsidian mỗi ngày nhưng chuyển trọng tâm sang hệ thống của riêng mình.
Trước đây, mình hay có thói quen lướt Facebook, TikTok mỗi khi rảnh tay. Càng lướt càng mất tập trung, càng lướt càng… “thối não”. Nhưng từ khi dùng Obsidian, mình tìm được một trò thú vị giúp mình thay đổi hoàn toàn thói quen đó. Câu chuyện này bắt nguồn từ một thử nghiệm của Tiago Forte. Anh ấy sử dụng Evernote nhiều năm nên có một kho ghi chú khổng lồ. Một ngày nọ, anh và bạn viết một ứng dụng nhỏ tên RandomNote, với chức năng siêu đơn giản: Mỗi khi bấm nút, ứng dụng sẽ chọn ngẫu nhiên một ghi chú bất kỳ trong hàng nghìn ghi chú và hiển thị nó cho anh đọc. Chỉ vậy thôi — nhưng đủ để tạo nên một phong cách học mới. Mình thấy ý tưởng hay quá nên áp dụng ngay với Obsidian. Mình dùng plugin Random Note có sẵn. Mỗi khi cầm điện thoại mà tay định kéo TikTok, mình đổi hướng: mở Obsidian → kéo xuống (swipe down) → một ghi chú ngẫu nhiên hiện ra. Đôi khi đó là một ý tưởng cũ mình từng ghi mà quên mất. Đôi khi là trích dẫn trong một cuốn sách từng đọc. Đôi khi là một dòng tâm sự rất thật từ nhiều tháng trước. Mỗi lần như vậy, mình có cảm giác như được trò chuyện với chính mình của quá khứ. Và quan trọng nhất: nó giữ tâm trí mình tránh khỏi những nội dung độc hại mà mạng xã hội nhồi nhét mỗi ngày.
Ngoài ra còn rất nhiều trò thú vị mà mình sẽ chia sẻ ở những bài sau he 1.
Sau hơn hai năm gắn bó, mình nhận ra Obsidian không chỉ là ứng dụng, mà còn là một hệ thống trí nhớ ngoài đầu, một nơi để ý tưởng lớn lên, một thư viện cá nhân, một ghi chép tinh thần, một không gian để học, để nghĩ, để sống chậm lại. Mình không dám nói Obsidian phù hợp với tất cả mọi người. Mỗi người có một kiểu làm việc và một hệ thống tư duy riêng. Nhưng nếu bạn là người: thích suy nghĩ, thích ghi lại, thích phát triển bản thân, hoặc đơn giản là muốn tìm một nơi có thể “ở lại lâu dài”, thì Obsidian có thể là một người bạn đồng hành tuyệt vời.
Và nếu có ai hỏi mình một ứng dụng để quản lý cuộc sống, mình vẫn sẽ giới thiệu Obsidian — như cách mình đã, đang và có lẽ sẽ còn tiếp tục làm trong nhiều năm nữa.
-
nếu rảnh :)
↩